Chính quyền Trump Đẩy Mạnh Khai thác Than: “Thương vụ” 600 Triệu Tấn và Tham vọng Hồi sinh “Vàng Đen”

WASHINGTON, D.C. — Trong một động thái quyết liệt nhằm thực hiện cam kết “Đưa thợ mỏ Mỹ trở lại làm việc” và thúc đẩy sản xuất năng lượng hóa thạch, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã khởi động một đợt chào bán than lớn chưa từng có trong hơn một thập kỷ. Bắt đầu từ thứ Hai, ngày 6/10, chính phủ Mỹ mở bán quyền khai thác ước tính 600 triệu tấn than từ các mỏ thuộc lưu vực Powder River Basin (PRB) trải dài qua bang Montana và Wyoming—khu vực sở hữu những mỏ than năng suất cao nhất cả nước.

Đợt chào bán khổng lồ này diễn ra trong bối cảnh nền chính trị và năng lượng Mỹ đang có sự phân cực rõ rệt. Chính quyền Trump đang tăng tốc nỗ lực đảo ngược các chính sách về khí hậu dưới thời Tổng thống Joe Biden, củng cố vị thế của nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt là than đá, bất chấp xu hướng chuyển dịch năng lượng toàn cầu và những lo ngại ngày càng tăng về biến đổi khí hậu.

Động Thái Mở Bán Lớn Nhất Thập Kỷ

Đợt chào bán 600 triệu tấn than này được xem là một sự kiện mang tính biểu tượng, nhấn mạnh tham vọng của Tổng thống Trump trong việc tối đa hóa việc khai thác tài nguyên từ đất liên bang. Lượng than được chào bán gấp hơn ba lần tổng sản lượng than của Mỹ trong cả năm 2024.

Hoạt động đấu thầu và cấp phép đã được tiến hành bất chấp tình trạng đóng cửa chính phủ tạm thời ở một số khu vực, nhờ việc các nhân viên liên quan đến xử lý giấy phép và hợp đồng năng lượng hóa thạch đã được miễn trừ khỏi diện tạm nghỉ việc.

Cơ quan đứng đầu đề xuất mua các hợp đồng khai thác than này là Công ty Năng lượng Chuyển tiếp Navajo (NTEC), một doanh nghiệp thuộc sở hữu của người Navajo. Sau khi mua lại nhiều mỏ tại Powder River Basin vào năm 2019, NTEC đã trở thành một trong những công ty lớn trong ngành, cung cấp than cho 34 nhà máy điện tại 19 bang trên khắp nước Mỹ.

Song song với việc chào bán than, Bộ trưởng Nội vụ Doug Burgum cũng công bố quyết định mở cửa hơn 52.000 km vuông đất liên bang cho khai thác than. Diện tích này lớn hơn tổng diện tích của hai bang New Hampshire và Vermont cộng lại, thể hiện cam kết mạnh mẽ của chính quyền đối với ngành công nghiệp than.

Chính sách “Khôi phục Than” và Quyết định Đảo ngược

Ngay từ ngày đầu nhậm chức hồi tháng 1, Tổng thống Trump đã bắt tay vào khôi phục và phê duyệt nhanh chóng hàng loạt dự án khai thác than vốn bị hoãn hoặc đình trệ dưới thời người tiền nhiệm Joe Biden. Đáng chú ý, năm ngoái, Tổng thống Biden đã chặn các hợp đồng khai thác than mới tại Powder River Basin, với lý do nhằm ngăn chặn việc làm trầm trọng thêm biến đổi khí hậu.

Các động thái của chính quyền Trump không chỉ giới hạn ở Montana và Wyoming. Chính quyền cũng đang thúc đẩy mở rộng hoặc bán quyền khai thác than tại nhiều bang khác như Utah, Bắc Dakota, Tennessee, và Alabama.

Phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ngày 23/9, Tổng thống Trump đã tiếp tục thể hiện sự hoài nghi sâu sắc đối với các vấn đề khí hậu, gọi biến đổi khí hậu là “trò lừa bịp lớn nhất toàn cầu”. Ông công khai ca ngợi than đá là “tuyệt đẹp” và bày tỏ niềm tự hào về trữ lượng dồi dào của Mỹ.

Chính sách ưu tiên than và nhiên liệu hóa thạch được củng cố bằng hành động cụ thể. Chính quyền đã công bố hủy khoản tài trợ 8 tỷ USD cho các dự án năng lượng sạch tại 16 bang từng bỏ phiếu cho bà Kamala Harris trong cuộc bầu cử năm 2024. Đồng thời, Nhà Trắng đã giảm mạnh thuế bản quyền khai thác than, ra lệnh kéo dài thời gian hoạt động một nhà máy điện than ở Michigan, và cam kết 625 triệu USD để tái khởi động hoặc nâng cấp các nhà máy than hiện có.

“Chúng ta sẽ đưa thợ mỏ Mỹ trở lại làm việc,” Bộ trưởng Nội vụ Doug Burgum tuyên bố, nhấn mạnh mục tiêu của chính sách này là đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng, đặc biệt từ các ngành công nghệ cao như trí tuệ nhân tạo (AI) và các trung tâm dữ liệu khổng lồ.

Phân Tích Thị Trường: Nhu Cầu Gặp Thực Tế Khắc Nghiệt

Tuy nhiên, giới phân tích và các chuyên gia năng lượng đang đặt câu hỏi lớn về tính khả thi của thương vụ 600 triệu tấn than này, đặc biệt là ai sẽ mua hết lượng than khổng lồ đó.

Dữ liệu phân tích của AP cho thấy một thực tế phũ phàng: hầu hết các nhà máy nhiệt điện than hiện tại của Mỹ đều đã lên kế hoạch ngừng sử dụng than trong vòng 10 năm tới. Kể từ năm 2013, không có nhà máy điện than lớn nào được đưa vào vận hành tại Mỹ, và tuổi thọ trung bình của các nhà máy đang hoạt động là khoảng 40 năm.

Các chuyên gia cho rằng khoản tiền 625 triệu USD mà chính quyền cam kết để tân trang các nhà máy cũ khó có thể mang lại hiệu quả cao. Nikhil Kumar từ tập đoàn tư vấn năng lượng GridLab nhận định chi phí thay thế mới một nồi hơi có thể tốn tới 25 triệu USD. Ông bày tỏ sự hoài nghi: “Tôi không hiểu sao lại có nhiều than đá được tiêu thụ ở các cơ sở còn lại như vậy.”

Thậm chí, các mỏ than khác đang được mở rộng hoặc cấp phép mới dưới thời ông Trump cũng đang phải đối mặt với nhu cầu giảm, theo báo cáo của Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA) và tổ chức phi lợi nhuận Global Energy Monitor.

Bản thân NTEC, công ty đề xuất mua than, cũng dự báo thị trường than sẽ suy giảm đáng kể trong hai thập kỷ tới. “Sẽ có ít mỏ than mở rộng, ít người mua và nhiều ràng buộc về quy định hơn,” công ty nhận định.

Kinh Tế Học Sẽ Tự Động Xóa Sổ Ngành Điện Than?

Phần lớn các chuyên gia năng lượng và kinh tế đều đồng thuận rằng than khó có thể lấy lại vị thế thống trị trong ngành điện. Mặc dù các dự án điện khí và năng lượng mặt trời đang được triển khai cần thêm thời gian để vào hoạt động, nhưng xu hướng dài hạn là không thể đảo ngược.

Umed Paliwal, chuyên gia thị trường điện tại Đại học California, Berkeley, nhận định nỗ lực của ông Trump có thể chỉ mang lại lợi ích ngắn hạn cho ngành than. “Rồi than sẽ bị loại khỏi thị trường. Về lâu dài, kinh tế học sẽ tự động xóa sổ ngành điện than,” ông khẳng định. Chi phí sản xuất điện từ năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời và điện gió, đã giảm xuống mức cạnh tranh hoặc thấp hơn than đá ở nhiều khu vực.

Hy Vọng Phục Hồi và Những Con Số Lạc Quan

Trái ngược với sự hoài nghi của giới chuyên gia, một số nhà lãnh đạo ngành than vẫn bày tỏ sự lạc quan. Peabody Energy, công ty than đá lớn nhất của Mỹ, dự đoán nhu cầu than nước này có thể tăng 250 triệu tấn mỗi năm, tương đương gần 50% so với hiện tại. Dự báo này dựa trên giả định rằng các nhà máy nhiệt điện hiện hữu sẽ hoạt động hết công suất và đốt nhiều than hơn.

James Grech, Chủ tịch Peabody, tin tưởng ngành than nước này đang có dấu hiệu phục hồi mạnh mẽ. “Năng lượng từ than đá của Mỹ lớn hơn bất kỳ nguồn năng lượng đơn lẻ của nước nào khác,” ông phát biểu, nhấn mạnh vai trò không thể thay thế của than đá trong việc đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Kết luận: Quyết định chào bán 600 triệu tấn than của chính quyền Trump là một tuyên bố mạnh mẽ về định hướng chính sách năng lượng, ưu tiên nhiên liệu hóa thạch và đẩy lùi các quy định khí hậu. Tuy nhiên, động thái này diễn ra trong bối cảnh thị trường đang thay đổi sâu sắc, với các yếu tố kinh tế và môi trường đang ngày càng tạo áp lực lên ngành than. “Thương vụ” khổng lồ này sẽ là bài kiểm tra về sức mạnh của chính sách chính trị trước xu thế chuyển dịch năng lượng không thể tránh khỏi. Liệu than đá có thể thực sự hồi sinh, hay chỉ là một tia sáng cuối cùng trước khi nhường chỗ cho kỷ nguyên năng lượng sạch? Thời gian sẽ trả lời.