Phân tích chuyên sâu về thương mại Việt Nam – Campuchia

Thương mại Việt Nam – Campuchia đang phát triển mạnh mẽ, với kim ngạch song phương tăng trưởng liên tục, đạt 5,8 tỷ USD trong 9 tháng đầu năm 2024, tăng 21,9% so với cùng kỳ năm trước. Việt Nam là một trong ba đối tác thương mại lớn nhất của Campuchia, đồng thời là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Campuchia sau Mỹ. Campuchia chủ yếu xuất khẩu nông sản như hạt điều, cao su sang Việt Nam, trong khi Việt Nam xuất khẩu dệt may, vật liệu xây dựng, xăng dầu và các sản phẩm công nghiệp sang Campuchia. 

1. Vị thế và quy mô thương mại

• Tăng trưởng ấn tượng và bền vững: Các số liệu từ Tổng cục Hải quan và Thuế tiêu thụ đặc biệt Campuchia (GDCE) và các nguồn khác đều xác nhận xu hướng tăng trưởng tích cực, bền vững trong thương mại song phương. Mức tăng trưởng trung bình hàng năm gần 12% trong giai đoạn 2014-2024 (theo bài viết) và vượt qua các biến động kinh tế toàn cầu cho thấy mối quan hệ thương mại này có nền tảng vững chắc.
• Vị thế của Việt Nam: Theo GDCE, Việt Nam là đối tác thương mại quốc tế lớn thứ ba của Campuchia, chỉ sau Trung Quốc và Hoa Kỳ. Trong ASEAN, Việt Nam giữ vững vị trí đối tác thương mại lớn nhất. Điều này cho thấy vai trò trung tâm của Việt Nam trong hệ thống thương mại của Campuchia ở khu vực Đông Nam Á.

2. Cạnh tranh và thách thức từ các đối thủ lớn

• Trung Quốc: Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Campuchia. Theo Mekong ASEAN, 10 tháng đầu năm 2024, tổng kim ngạch thương mại giữa Campuchia và Trung Quốc đạt 12,37 tỷ USD, cao hơn đáng kể so với con số 6,42 tỷ USD giữa Campuchia và Việt Nam trong cùng kỳ. Trong quý I năm 2025, Trung Quốc thậm chí đã vươn lên thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của Campuchia, với kim ngạch mua hàng hơn 4 tỷ USD. Campuchia chủ yếu nhập khẩu nguyên liệu may mặc, máy móc, phương tiện và thực phẩm từ Trung Quốc.
• Thái Lan: Thái Lan là đối thủ cạnh tranh trực tiếp của Việt Nam về các mặt hàng có cơ cấu tương đồng. Mặc dù có những căng thẳng ở biên giới, nhưng thương mại giữa Thái Lan và Campuchia vẫn tăng trưởng mạnh. Báo Tin tức cho biết, nửa đầu năm 2025, kim ngạch thương mại song phương đạt 2,9 tỷ USD và vẫn tăng trưởng tích cực.

Sự cạnh tranh này không chỉ đến từ giá cả và mẫu mã mà còn từ việc các doanh nghiệp Trung Quốc và Thái Lan đã có mạng lưới phân phối và thương hiệu mạnh hơn tại Campuchia.

3. Nhận định của chuyên gia quốc tế và giải pháp

• Hạ tầng và thương mại tiểu ngạch: Chuyên gia trong nước và quốc tế đều đồng tình rằng hạ tầng thương mại ở khu vực biên giới như kho bãi và trung tâm logistics còn thiếu. Ông Lim Heng, Phó chủ tịch Phòng Thương mại Campuchia, cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cấp hạ tầng, đặc biệt là tuyến đường cao tốc nối Phnom Penh – Bavet, để thúc đẩy thương mại song phương. Việc giao thương tiểu ngạch vẫn còn phổ biến, dẫn đến rủi ro về chất lượng và thất thu thuế.
• Thay đổi nhận thức và xây dựng thương hiệu: Các chuyên gia đều nhấn mạnh rằng để hàng Việt “cắm rễ” tại Campuchia, cần phải thay đổi nhận thức của người tiêu dùng về chất lượng. Hàng Việt phải đảm bảo chất lượng cao, có thương hiệu rõ ràng, tránh việc chỉ tranh thủ lấp đầy thị trường trong thời điểm thiếu hụt.
• Tận dụng lợi thế và cơ hội:
  • “Cơ hội thứ hai” từ căng thẳng Thái Lan – Campuchia: Đây là nhận định từ ông Đỗ Việt Phương, Tham tán thương mại Việt Nam tại Campuchia. Các doanh nghiệp Việt cần nhanh chóng tận dụng cơ hội này để chiếm lĩnh thị phần, đặc biệt là các mặt hàng thiết yếu, phân bón và vật liệu xây dựng.
  • Hợp tác đầu tư: Các chuyên gia khuyến khích doanh nghiệp Việt Nam đẩy mạnh đầu tư trực tiếp vào Campuchia, đặc biệt trong các lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, công nghiệp chế biến thực phẩm, công nghệ số. Sự hiện diện của 5 ngân hàng Việt Nam tại Campuchia là một lợi thế lớn, cung cấp nguồn vốn và dịch vụ tài chính tại chỗ, điều mà ít thị trường khác có được.

Tóm lại: Quan hệ thương mại Việt Nam – Campuchia đang trên đà phát triển mạnh mẽ và có nền tảng vững chắc. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu 20 tỷ USD và duy trì vị thế, Việt Nam cần đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ Trung Quốc và Thái Lan bằng cách giải quyết các thách thức nội tại như hạ tầng logistics, thương mại tiểu ngạch, và tập trung vào việc xây dựng thương hiệu, nâng cao chất lượng sản phẩm để chiếm trọn niềm tin của người tiêu dùng Campuchia.